Not the centre of the world
Stortbad: korte samenvatting/teaser van het gesprek met Roos Gortzak
Vleeshal hoort bij de BIS, de basis infrastructuur van de Nederlandse kunstwereld. Met tentoonstellingen van internationale hedendaagse kunstenaars, die een markante ruimte in de Zeeuwse hoofdstad tot hun beschikking krijgen. Juist door de ligging in de periferie durven kunstenaars meer, gaan ze spelen en experimenteren. Roos Gortzak leest haar sollicitatiebrief voor waarmee ze directeur werd en vertelt over het belang van netwerken, lef en lange gesprekken: kunstenaars leven en werken niet in een vacuüm, maar reageren op wat er is. Vanuit langdurige relaties worden stappen gezet die vaak van groot belang zijn in een kunstenaarscarrière.
Blog: spel en experiment
Marloes Matthijssen
Dat je net je bureaustoel aanschuift om te beginnen op je eerste dag, als directeur van Vleeshal Middelburg. En dat precies op dat moment Teresa Gleadowe belt, om je te feliciteren met je baan – de vrouw van Tate Modern directeur Nicholas Serota, die blijkbaar precies weet wat en hoe. Dat je altijd Ann Demeester om advies kunt vragen – destijds directeur van De Appel en het Frans Hals Museum, nu directeur van het Kunsthaus in Zürich. Oh, en dat je tijdens je stage bij het Museum of Modern Art in Londen een spijkerbroek verkoopt aan Claudia Schiffer, in je bijbaan als verkoopster.
Roos Gortzak is sinds 2014 directeur van de Vleeshal en vertelt over het belang van een sterk netwerk en het zorgvuldig onderhouden van relaties, vooral als je geweldige kunstenaars naar Middelburg wil halen – not the centre of the world, ook al beweerde kunstenaar Jimmie Durham anders. In de Vleeshal hebben kunstenaars vaak een allereerste solo of zetten ze experimentele stappen, die vaak cruciaal zijn in de ontwikkeling van hun kunstenaarscarrière.
Rebelleren als winkel
We wilden heel graag Roos uitnodigen als Badgast omdat ze gedurfde keuzes maakt, maar ook omdat we hetzelfde gebouw hebben gedeeld: op Zusterstraat zeven waren de kabinetten van de Vleeshal, met een bibliotheek, kantoren en een extra tentoonstellingsruimte. Soms krijgen we nog bezoekers die verbaasd vragen waar de kunst is. Door bezuinigingen van de gemeente Middelburg moest de Vleeshal het pand verlaten. Bij de opening van het Badhuis hingen we overal bordjes op, witte tekstbordjes met cryptische teksten bij willekeurige objecten. Kleine grapjes, maar Vleeshal bewonderen we zeer: het was de enige kunstinstelling in Nederland die rebelleerde tegen de lockdownregels en gewoon open ging, maar dan als winkel.
Vleeshal deed haar naam aan door slapstick porno te programmeren en een vervreemdende hypnosesessie in een verlaten bioscoop. En minder flamboyant, maar uiterst effectief en sympathiek: filmavonden en tentoonstellingen bij Middelburgers thuis, zodat neefjes en tantes ook in aanraking komen met hedendaagse kunst. Dankzij de BIS subsidie is er een nieuw kantoor en ruimte voor een adjunct-directeur, plus meer tijd voor publieksbereik.
Voordat Roos solliciteerde bij Vleeshal was ze er twee keer eerder geweest. Ze schreef kunstrecensies voor de Volkskrant. En dan kun je of op de fiets iets in Amsterdam bekijken, of zes uur in de trein gaan zitten voor Middelburg. En recensenten krijgen één bedrag per recensie. Voor studenten en publiek buiten Zeeland is zo’n reis ook lang en duur. Daarom heeft Vleeshal nu eigen kunstvervoer, een bus tussen Amsterdam, Rotterdam en Middelburg voor een vriendelijk prijsje, plus aangenaam kunstminnend gezelschap.
Experiment en spel
Vleeshal was ooit de plek van Forum van Marinus Boezem, met nieuwe muziek van John Cage en Morten Feldman. Mensen werden uitgenodigd om mee te doen aan experimenten, spelletjes en workshop. Roos beschreef Vleeshal in haar sollicitatiebrief als een nog niet voltooid boek, waar ze een hoofdstuk aan wilde toevoegen. Ze bouwde nooit witte ruimtes in de hal, die meer aan een kerk doet denken dan aan een markthal, met beelden en een geblokte voer. Ze ziet de ruimte als een opdracht en gaat langdurige gesprekken aan met kunstenaars om tot nieuw werk te komen. Als klankbord en onderzoeker. Door de ligging in de periferie voelen kunstenaars de ruimte om te experimenteren en durven ze dat. Vivian Suter hing er kleurrijke doeken op en gaf persoonlijke e-mails vrij, Matthew Lutz-Kinoy koos voor gevlochten manden en zoomde in op ons voedingssysteem. Roos bracht Simone Forti en Charlemagne Palestine weer bij elkaar voor een performance en een boek. Cally Spooner had tegelijkertijd een performance in het Stedelijk, maar kon in Middelburg veel vrijer bewegen. Ze zoomde in op rituelen en gebaren van beroepsgroepen en de verwarring die ontstaat als je die vermengt. De deuren gingen zelfs dicht en er verscheen een mysterieuze tekst: “financiers are training to produce tears, the gallery is therefore closed to the public”. Plyllida Barlow was een mooie gast geweest, op de verlanglijst staat nog de band Tropical Tap Water.
Haar eerste optreden als tentoonstellingsmaker was bij The Bakery in Amsterdam. “Ik had wel kritieken geschreven maar was nog niet als curator aan de gang. Ik moest alles leren: hoe je praat met kunstenaars, en dat er ineens iemand achterop je fiets kan zitten om hout te halen bij de Hubo. Je doet wat nodig is”. En hedendaagse kunst mag irriteren, verwarring wekken. Uit haar sollicitatiebrief: “ik wil mensen leiden door een woud van compromisloze kunst. De kunst heeft de maatschappelijke taak het andere te representeren. Het gaat om situaties creëren waarin het begrijpen zelf kan veranderen.” Je mag als kijker zelf een interpretatie geven en elke tijd geeft weer eigen interpretaties.
‘De Badgasten’ is een serie gespreksavonden over creatief werk. Badgastavonden zijn gratis online te volgen, opgenomen in de studio van ZZP-collectief Badhuis Middelburg. Gesprekken die ertoe doen: de Badgasten weten raad.
